5 Mart 2009 Perşembe

Trabzon tarihinde bir dönüm noktası: Sümer Opera Binası

1912 yılında Rumlar tarafından yapılan Sümer Sineması'nın Türkiye'nin ilk opera binası olup olmadığını uzun süredir araştırmaktaydım. Bu konu üzerine kafa yoran ve bulgularını bizimle paylaşan bazı günce yazarları, Sümer Opera Binası'nın etkisini 1890'dan 1914'e dek sürdürmüş olan Art Nouveau akımının bir örneği olduğunu çeşitli web sayfalarında belirtmişlerdir. 1925 yılında sinemaya çevrilen yapı, o tarihten yıkılışına dek Sümer Sineması adıyla anıldı.

Mimari değeri yüksek bu yapıtın 1958 yılında alınan bir kararla 14 günde yıkıldığı da ne yazık ki gerçek. Bugünkü Meydan Parkı'nı Tanjant'a bağlayan yol üzerinde bulunan yapı 20. yüzyıl Türkiyesi'nin ilk opera binası olma özelliğini de taşımaktaydı. Şimdi, bu sonuca nasıl ulaştığımızı görelim.

Art Nouveau akımının ilk örneklerinin İstanbul ve İzmir'de bulunduğu sanılmaktadır. Ne var ki, bu yapılardan biri olarak gösterilen Süreyya Operası'nın yapımı 1927 yılına dek gecikmiştir. Kadıköy'de kurulan bu yapı, İstanbul'un Anadolu yakasının ilk opera binasıdır.

1840 yılında Pera'da yapılan 400 kişilik Bosko Tiyatrosu, hem seyirci kapasitesi hem de temsil edilen yapıtların türü bakımından opera binası özelliği taşımamaktadır. Osmanlı padişahlarından Sultan Abdulaziz'in onuruna düzenlenen tiyatro temsillerine evsahipliği yapan binanın Büyük Beyoğlu Yangını'nda yerle bir olduğu sanılmaktadır.

Bu da gösteriyor ki; Sümer Opera Binası, zamanının eşsiz yapıtlarından biri. Binanın opera temsilleri için özel olarak kurgulanmış olması ise Trabzon'un bu yapıyı yitirmiş olduğu gerçeğini daha da acı hale getirmiyor mu?

2 yorum:

  1. Kendisine miras kalan kültürün değerini kavrayamayan bir toplumun kanayan yarası. Yetkin Bey ve benim gibi, yok olup giden bu değerlerin arkasından yananların olması gerçeği değiştirmiyor. Toplumumuzun önemli bir bölümü kendi ırkından veya dininden olmayanlardan kalan eserleri kültür mirası olark kabul etmeyecek kadar dar görüşlü.

    YanıtlaSil
  2. Trabzon geçmişten bugüne kültürü ve sanatı ön plana çıkmış bir şehir. Maalesef tarihi opera binasının kaybının değeri bugün tartışılmıyor. Trabzon yerel medyasında kamuoyu baskısı oluşturulabilse Trabzon'un sanat kimliğini üst seviyelere taşıyacak olan bir opera binası kazandırılabilir. Yetkilileri ve tüm sanatseverleri bu konuda acilen düşünmeye davet ediyorum. Trabzondan saygılar ve sevgilerimle.

    YanıtlaSil